Tự hào Nhà sàng Cửa Ông 100 năm tuổi

Năm 1924, Nhà sàng và Bến Cửa Ông chính thức đi vào sản xuất. Chủ thầu người Pháp chiêu mộ công nhân trước đây làm thuê xây dựng cảng và nhiều nông dân bần cùng từ các miền quê ra khu mỏ, thành một đội ngũ làm công khá lớn. Có thể nói, Cửa Ông chính là mắt xích quan trọng trong việc chế biến, sàng tuyển và là cảng than đầu tiên ở Đông Dương - một trong những cái nôi hình thành giai cấp công nhân, tổ chức Đảng, tổ chức Công đoàn Việt Nam đầu tiên ở vùng mỏ.

Tới năm 1927, toàn bộ dây chuyền sản xuất khép kín được hoàn thiện bao gồm: Nhà máy sàng do Công ty Bruxelles - Bỉ thiết kế, Pháp xây dựng, có năng suất sàng 250 tấn/giờ; năng suất rửa 9 tấn/giờ; các kho than có sức chứa 16.000 tấn. Cảng có chiều dài 320m, cùng một lúc bốc rót than được cho 2 tàu có trọng tải 10.000 tấn. Trên cảng dùng 4 thiết bị bốc rót, mỗi cái có năng suất 150 tấn/giờ. Hệ thống vận tải đường sắt gồm một số đầu máy xe hoả chạy bằng hơi nước và 5 xe điện. Toa xe chủ yếu là toa xe Ốt - chê (8 tấn) và Đê-el (10 tấn); đường sắt tổng cộng có 22 km sử dụng đường ray P24. Ngày 30/7/1927 thực dân Pháp đã xuất chuyến than đầu tiên từ Nhà sàng qua Cảng Cửa Ông xuống con tàu Poóc Sang- mang quốc tịch Pháp về chính quốc…

Nhà máy sàng Cửa Ông do Thực dân Pháp xây dựng và đưa vào hoạt động từ năm 1924 (Ảnh tư liệu)

Đến năm 1928, chi bộ Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội ở Cẩm Phả - Cửa Ông được thành lập. Đồng chí Đặng Châu Tuệ, Vũ Thị Mai, Ngô Huy Tăng, Đỗ Huy Liêm được cử về "Vô sản hóa", làm việc ở nhà sàng Cửa Ông. Lịch sử còn khắc ghi hình ảnh người thanh niên cộng sản trẻ tuổi Ngô Huy Tăng đã cắm lá cờ đỏ búa liềm trên cầu Poóc- tích số 1 ở Cảng Cửa Ông vào đêm mùng 6 rạng ngày mùng 7 tháng 11 năm 1929, để kỷ niệm cách mạng Tháng mười Nga, mở đầu cho trang sử đấu tranh hào hùng của thợ mỏ Vùng than.

Trong những năm 1930-1935, dưới sự lãnh đạo của Đảng, công nhân Bến Cửa Ông đã thường xuyên tổ chức những cuộc đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm, chống đánh đập. Đỉnh cao là tháng 11 năm 1936, công nhân Bến Cửa Ông với tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm" đã cùng với hơn 3 vạn thợ mỏ Vùng than làm nên thắng lợi của cuộc tổng bãi công lịch sử.

Tự hào truyền thống anh hùng

Ngày 24/4/1955, những tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi Cửa Ông, Vùng mỏ hoàn toàn giải phóng. Lịch sử còn ghi nhớ, thực dân Pháp điên cuồng, hậm hực khi rút khỏi Cửa Ông, chúng âm mưu làm tê liệt máy móc thiết bị và cài cắm các phần tử phản động để phá hoại, với âm mưu thâm độc: “ít ra cũng phải 20 đến 25 năm nữa người An Nam mới đào được than và đưa sản xuất trở lại”. Song, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với tinh thần yêu nước nồng nàn, những người thợ Cửa Ông…, đặc biệt là người thợ điện Lê Văn Hiển (Anh hùng Lao động đầu tiên của vùng mỏ) đã đưa nhà sàng, bến cảng phục hồi trở lại sản xuất trong thời gian chưa đầy một tháng.

Ngày 5 tháng 8 năm 1964, Đế quốc Mỹ ném bom miền Bắc. Xí nghiệp vùng mỏ trở thành trọng điểm đánh phá huỷ diệt của giặc. Thực hiện lời kêu gọi: “Quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược” của Hồ Chủ Tịch, CBCNV Xí nghiệp đã anh dũng bám trụ để sản xuất và chiến đấu bảo vệ nhà máy; phối hợp cùng với các lực lượng vũ trang trên địa bàn bắn rơi 8 máy bay Mỹ. Chiến công nối tiếp chiến công, năm 1966, Đại đội Nữ tự vệ Nhà sàng được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu “Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” - Đơn vị Anh hùng đầu tiên của Vùng mỏ. Cùng thời điểm đó, Xí nghiệp được Thủ tướng Phạm Văn Đồng về thăm và gắn huy hiệu Bác Hồ cho nữ y tá Trần Thị Ánh Tuyết - người đã quên mình trong mưa bom, bão đạn, suốt 360 ngày đêm có mặt tại các trọng điểm đánh phá của địch, cùng tập thể nữ y tá cứu chữa công nhân bị thương.

Đại đội nữ tự vệ nhà sàng được Đảng và Nhà nước tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân - Đơn vị Anh hùng đầu tiên của vùng mỏ

Ngày 15/11/1968, Xí nghiệp vinh dự được cử nữ công nhân Trần Thị Cậy cùng đoàn đại biểu công nhân mỏ lên gặp Bác Hå tại Phủ chủ tịch. Thấm nhuần lời Bác dạy, CBCNV Xí nghiệp đã thi đua hoàn thành toàn diện kế hoạch sản xuất trước thời hạn 48 ngày. Một lần nữa Bác Hồ gửi điện khen và tên Xí nghiệp lại được ghi trên Cờ thưởng luân lưu khá nhất của Người.

Bị thua to tại chiến trường miền Nam, ngày 10/5/1972, Đế quốc Mỹ điên cuồng quay lại ném bom miền Bắc hòng “đưa miền Bắc Việt Nam trở lại thời kỳ đồ đá”. Cửa Ông một lần nữa lại trở thành trọng điểm đánh phá ác liệt của địch. Song Nhà sàng, Cầu 20 và Bến cảng vẫn hiên ngang đứng vững. Tự vệ Xí nghiệp đã kiên cường chiến đấu trên 100 trận; phối hợp cùng với các lực lượng vũ trang bắn rơi 2 máy bay địch, giữ vững dòng than cho tổ quốc. Trang biên niên sử về một thời khói lửa của Xí nghiệp Bến Cửa Ông, mãi là niềm tự hào, là động lực cho các thế hệ CBCNV phấn đấu, vượt qua mọi trở ngại trên con đường phát triển.

Bản anh hùng ca trên đất Mỏ anh hùng

Đất nước thống nhất, Tuyển than Cửa Ông được xem như một nhân tố quan trọng trong sự nghiệp phục hồi và phát triển kinh tế sau chiến tranh. Trong giai đoạn từ 1974 đến 1985, Xí nghiệp không ngừng được đầu tư mở rộng.

Năm 2001, đánh dấu cột mốc mới, khi Xí nghiệp được nâng tầm lên thành Công ty Tuyển than Cửa Ông. Hàng loạt giải pháp quản lý, cải tiến kỹ thuật và công nghệ mới được ứng dụng; thổi một luồng sinh khí mới vào cuộc sống và tinh thần hàng nghìn người thợ, làm thay đổi cục diện phát triển của Công ty.

Ngày 06/8/2008, cơn lốc xoáy với cường độ gió rất lớn đã quật đổ cả 3 máy rót than tại cảng Cửa Ông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất của Công ty và vùng than Cẩm Phả. Dưới sự chỉ đạo của Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam, CBCNV Công ty đã đồng thuận, vượt qua khó khăn. Chỉ sau 10 ngày xảy ra sự cố, những người thợ Tuyển than đã chế tạo và lắp đặt thành công Hệ thống băng rót than năng suất 800 tấn/giờ, hoạt động sản xuất, tiêu thụ của Công ty và cả vùng than Cẩm Phả bừng sáng trở lại.

Năm 2009, Công ty xây dựng tuyến băng cấp than cho nhà máy Nhiệt điện Cẩm Phả; cải tạo đồng bộ hoá dây chuyền công nghệ nhà máy Tuyển than 1, nâng công suất lên 3,8 triệu tấn/năm; xây dựng và đưa nhà máy xử lý bùn nước công suất 1 triệu tấn/năm vào hoạt động. Tuyển than Cửa Ông là một trong những đơn vị sớm đi đầu trong đổi mới công nghệ, mạnh mẽ trong hành trình đi lên hiện đại hóa; sản xuất ra nhiều chủng loại sản phẩm mới, đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của thị trường.

Trên cả hai tuyến kéo mỏ Miền Đông và Miền Tây, đầu máy Diezen CK1E công suất 1300 mã lực thay cho đầu máy TY7E công suất 400 mã lực đã đưa năng lực vận tải lên gấp đôi, nâng sản lượng kéo than mỏ lên đến 14 triệu tấn/năm, góp phần để ngành Than tăng nhanh sản lượng. Trong giai đoạn 2020-2023, nhiều dự án trọng điểm của Công ty được thực hiện, đánh dấu bước đột phá trong cải tạo công nghệ, đầu tư thiết bị, cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động và bảo vệ môi trường.

Đồng thuận – Hướng tới tương lai

Trong chiến lược phát triển, thực hiện chuyển đổi mô hình từ “Sản xuất và tiêu thụ than” sang “Sản xuất thương mại than”, lãnh đạo Công ty xác định nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là nhiệm vụ then chốt. Hiện tại, Công ty có trên 3.000 CBCNV; 12 phòng, 13 phân xưởng và 1 trung tâm thể thao văn hóa; có trên 1200 người đạt trình độ cao đẳng, đại học, sau đại học, chiếm hơn 40% tổng số lao động.

Đến với Tuyển than Cửa Ông hôm nay, trên “con đường thơ mộng” bên Vịnh Bái Tử Long trong xanh, những hàng phi lao rì rào trước gió cùng vườn cây quanh năm toả bóng mát. Điểm xuyến cho bức tranh rực rỡ, bản giao hưởng của biển và than ấy là những vườn hoa ngát hương, bốn mùa đua sắc thắm; là vườn cây trĩu quả, hay những công viên cây xanh trong lòng nhà máy. Một thành tựu mang ý nghĩa lớn lao trong phát triển sản xuất song hành với bảo vệ môi trường. Công ty đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường trao tặng giải thưởng Môi trường Việt Nam năm 2015 và cũng là doanh nghiệp duy nhất của TKV và đầu tiên của tỉnh Quảng Ninh được nhận danh hiệu này.

Một nét đẹp lấp lánh trong chiều dài lịch sử 64 năm qua, Tuyển than Cửa Ông luôn tự hào, không chỉ là tốc độ tăng trưởng mà còn là cả bề dày tri thức của đội ngũ công nhân biết khẳng định mình, tỏa sáng vẻ đẹp trí tuệ bởi sự năng động, sáng tạo. Chỉ tính riêng 5 năm trở lại đây, Công ty đã triển khai mạnh mẽ ứng dụng và phát triển khoa học công nghệ; đột phá ở mô hình cơ giới hóa - tự động hóa - tin học hóa, thực hiện chuyển đổi số theo lộ trình của TKV. Đã có hơn 2.000 đề tài, sáng kiến, cải tiến kỹ thuật được áp dụng vào thực tế với giá trị làm lợi trên 30 tỷ đồng.

Hệ thống máy đánh đống, bốc rót hiện đại phục vụ sản xuất tại Công ty Tuyển than Cửa Ông –TKV

64 năm qua, từ một Nhà máy sàng than nhỏ bé, cùng cơ sở vật chất nghèo nàn, lạc hậu do thực dân Pháp để lại. Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các cấp, bộ ngành, chính quyền địa phương và Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam, bằng công sức, trí tuệ của mình, các thế hệ CBCNV Công ty Tuyển than Cửa Ông thắp sáng ngọn lửa truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm”, dựng xây Công ty có một cơ ngơi khang trang với tổng giá trị trên 3.000 tỷ đồng. Và ngày nay, nhắc tới thương hiệu Tuyển than Cửa Ông, là nhắc tới một trong những đơn vị dẫn đầu của Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam và tỉnh Quảng Ninh trong sản xuất kinh doanh và các hoạt động văn hóa thể thao; từ thiện xã hội. Đời sống, thu nhập của người thợ Tuyển than không ngừng đổi thay. 6 tháng đầu năm 2024, tiền lương bình quân CBCNV Công ty đạt trên 14 triệu đồng/người/tháng, bằng 120 % kế hoạch.

64 mùa xuân đi qua, Tuyển than Cửa Ông vẫn như đang ở tuổi thanh xuân, mạnh mẽ, kiên cường và căng tràn sức sống; âm vang giai điệu của biển và than; tô thắm thêm vẻ đẹp của mảnh đất địa linh nơi biển trời Đông Bắc - nơi có Nhà sàng Cửa Ông với hành trình 100 năm tuổi, nơi những người thợ Cửa Ông khắc nên những dấu ấn trường tồn cùng lịch sử; tô thắm thêm trang sử vàng truyền thống đơn vị 2 lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng.

Toàn cảnh Nhà sàng Cửa Ông, nay là Phân xưởng Tuyển than 1

Trong suốt hành trình phát triển của Công ty; dấu ấn văn hóa thợ mỏ đã thấm sâu trong máu thịt của người Tuyển than Cửa Ông; trong từng con đường, ngõ nhỏ; từng phố thợ và ở mỗi gia đình cán bộ, công nhân. Tiếng còi tầm âm vang và hình ảnh những đoàn tàu nối nhau vào ra trên bến cảng; nhịp máy sàng reo cùng muôn vàn dòng suối than lấp lánh đã trở nên thân thuộc gắn bó với biết bao thế hệ công nhân; in sâu trong ký ức của những người đã sống, làm việc ở nơi đây.

Khắc sâu trong trái tim mỗi CBCNV Công ty đều có một tình yêu, niềm tự hào lớn với ngôi nhà chung. Bởi đây là nơi gắn bó của nhiều thế hệ công nhân; là nơi tình yêu bắt đầu, tạo dựng cuộc sống mới của nhiều gia đình thợ mỏ. Và chính họ - Những CBCNV Công ty Tuyển than Cửa Ông-TKV anh hùng hôm nay đang ngày đêm giữ gìn, phát huy truyền thống “Kỷ luật và Đồng tâm”, tiếp bước các thế hệ cha anh, tiếp nối hành trình 100 năm, viết tiếp những trang sử mới, xây dựng Công ty và Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam phát triển toàn diện, bền vững; lập nên những kỳ tích mới; góp phần thực hiện thành công khát vọng xây dựng tổ quốc Việt Nam hùng cường, phồn vinh và hạnh phúc./.